Sprookjes, of 'Roodkapje, Wolf, Jager'

Van alle dingen in het leven, lijken sprookjes het minst vergankelijk. Misschien veranderen ze uiterlijk van vorm, maar in de kern gaan ze altijd over een paar kernachtige dingen. Deze dingen noemt men bij monde van de wijlen literatuurwetenschapper V. Propp actanten. Actanten zijn actors (of personages) die een typologische rol spelen in het sprookje. Zo onderscheidt hij: de slechterik; de held; de valse held; de helper; de boodschapper; de opdrachtgever (of donor); de gezochte persoon. Actors zijn daarbij niet beperkt tot het spelen van een enkele actantenrol. Uiteindelijk, mede dankzij de noeste arbeid van verschillende letterkundigen, waaronder Étienne Souriau en A-J Greimas construeerde men een sterk vereenvoudigd 'actantial mythical model', waarmee de narratieve basisstructuur van om het even welk sprookje kan worden blootgelegd.

Dit model zit als volgt in elkaar: Er is een opdrachtgever (of donor) die wil dat iets (een object) ergens bewerkstelligd wordt (of op zijn plek komt bij de ontvanger). De held moet dit bewerkstelligen en wordt daarbij tegengewerkt door de slechterik (of tegenstander) en geholpen door de helper (denk van 'held' naar 'object' een pijltje):

opdrachtgever (of donor) -- object -> ontvanger (bewerkstelliging opdracht)

helper -> held <- tegenstander (of slechterik) Roodkapje is ook zo te bekijken. Roodkapjes moeder (opdrachtgever) geeft Roodkapje (held) de opdracht om grootmoeder (ontvanger) wat proviant te brengen (object). Zij wordt daar eerst in gehinderd door de wolf (tegenstander) en daarna geholpen door de jager (helper). Leuk model, maar in deze verder kansloos, een terzijde. Ik bedoel: hoewel informatief, dient het amper een doel voor wat ik zeggen wil. Ik bedoel: in 'Roodkapje, Wolf, Jager' (geplubliceerd in de bloemlezing van Dichters in de Prinsentuin 2008 (ISBN 978 90 77487 62 4) en geplaatst op Saskia van den Heuvels web-log (ondermeer onderdak voor allerhande ontheemde en minder ontheemde Roodkapjes)) proeft men plotsklaps de bitterzoete vergankelijkheid. Het oerthema van het sprookje is daarin namelijk kapotgeslagen en doorvlochten met allerlei hedendaagse en onderlakense taferelen. Ik bedoel: 'Roodkapje, Wolf, Jager' heeft een eigen leven gekregen en is nauwelijks nog met het oorspronkelijke verhaal verbonden. De taal is ingedeukt, uitgestompt, ingescheurd, uitgeperst, ingedikt, men vindt een onomapotee en voor de vindingrijke vinders is er nog meer van dat poëtische geneuzel in het gedicht aanwezig, ik bedoel: allerhande equivalenties.

Ik bedoel: dat hoop ik.

Voor Roodkapje zelf kun je er beter Grimm op na slaan of een van de ander sprookjesjutters die nog in omloop zijn, hoewel ze zich, ik bedoel: eerlijk is eerlijk, ook heel bevallig boven mijn gedicht ophoudt. Zie dus nogmaals Saskia's web-log.

Hofman, of het schrijven van

Mijn broeder Peter, Knipmeijer geheten, heeft op het log-gedeelte van zijn site, http://www.peterdicht.nl/ geheten, verschillende versies van het gedicht 'Toen ik dood was, een versje' geplaatst. 'Toen ik dood was, een versje' vloeide zingend van zinnelijke zekerheid uit de pen van een door mij zeer bewonderd dichter, Wim Hofman geheten, en is terug te vinden in de bundel Wat we hadden en niet, Querido (Amsterdam 2003). Zowel Peter Knipmeijer als Saskia van den Heuvel, een dichteres geheten, hebben Hofmans oerversie, 'Toen ik dood was, een versje' geheten, bewerkt. Ook mijn versie staat op de Peters web-log.

Om de verschillende versies, 'Toen ik af was', 'Toen ik opstond' & 'Toen ik moe was' geheten, eens te bekijken, of voor een korte of minder korte verpozing elders, is het leuk om zijn web-log te bezoeken. Als je wilt, dat heet: als je wilt.